ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2011 Αίθουσα Ολομέλειας Κοινοβουλίου
ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2011 (Αίθουσα Ολομέλειας Κοινοβουλίου) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ❧ Προσφώνηση των προσκεκλημένων από τον Πρόεδρο του Συλλόγου των Υπαλλήλων της Βουλής κ. Παναγιώτη Πολίτη ❧ Πανηγυρικός της ημέρας με θέμα «Το Έπος του ‘40 – Αγώνας για την Ελευθερία», από το Σύμβουλο Οικονομίας και Νέων Τεχνολογιών του Τηλεοπτικού Σταθμού της Βουλής των Ελλήνων, κ. Πάνο Κουάνη ❧ «Ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός» Μουσική Γιώργος Κατσαρός, Στίχοι Πυθαγόρας ❧ «Οι Γερανοί» Α. Σκριάμπιν, Στίχοι Γιάννης Ρίτσος ❧ «Γυναίκες Ηπειρώτισσες» Μουσική Γιώργος Κατσαρός, Στίχοι Πυθαγόρας ❧ «Βρες αν μπορείς τι σου έφερα απόψε» Μουσική Ramos, Στίχοι Γιώργος Οικονομίδης, Προσαρμογή Νίτσα Μόλλυ ❧ «Ελλάδα - Αχ πατρίδα μου γλυκιά» Παραδοσιακό, Λαϊκές μελωδίες ❧ Εθνικός Ύμνος Συμμετέχει Η Παιδική Χορωδία του Ωδείου του Δήμου Αγίου Δημητρίου υπό την Δ/νση του Κώστα Καραμάνου Γενική επιμέλεια εκδήλωσης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Επιμέλεια έκδοσης προγράμματος – Παραγωγή ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ
5 ΠΡΟΣφΩΝΗΣΗ του Προέδρου των Υπαλλήλων της Βουλής κου Παναγιώτη Πολίτη Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων, Κύριοι Αντιπρόεδροι, Κυρίες και Κύριοι Εκπρόσωποι των Κομμάτων, Κύριε Γενικέ Γραμματέα της Βουλής των Ελλήνων, Κύριε Ειδικέ Γραμματέα, Κύριε Γενικέ Γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής, Κύριε Πρόεδρε του Επιστημονικού Συμβουλίου, Κύριε Φρούραρχε, Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι, Ο Σύλλογος των Υπαλλήλων της Βουλής θέλει και σήμερα με την εκδήλωση αυτή για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940, να δώσει την πρέπουσα βαρύτητα στην σημασία που έχει η καλλιέργεια της Εθνικής μας μνήμης. Το ηρωικό «ΟΧΙ» που εκφώνησε με μια φωνή ταυτόχρονα, λαός και ηγεσία, στις 28 Οκτωβρίου 1940, μας προτρέπει να θυμηθούμε και να αναζητήσουμε τις σπάνιες αρετές μας όταν βρισκόμαστε μπροστά σε κινδύνους που απειλούν την ίδια την υπόστασή μας, να αναζητήσουμε τα ιδανικά μας και τα βαθιά πιστεύω μας στις ανθρώπινες αξίες και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μας προτρέπει, υπό τις σημερινές συνθήκες, να αναζητήσουμε, υπό προϋποθέσεις, το ανάλογό του. Όχι για να υποτιμήσουμε αυτό το θρυλικό, το μεγαλειώδες και μυθικό που συνέβη τότε, αλλά για να το δούμε ως νόημα σήμερα, τούτες τις κρίσιμες ώρες, των νέων σκληρών, ανελέητων και εξαιρετικά επώδυνων προκλήσεων που μας επιβάλλουν οι «μοντέρνοι καιροί μας». Να δώσουμε τώρα ζωή στα νεκρά λόγια, να μιλήσουμε σήμερα πλέον για τις αρετές μας, την υπόστασή μας, τα ιδανικά μας και τα πιστεύω μας στις ανθρώπινες αξίες και αξιοπρέπεια, έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι, διατηρώντας και βασισμένοι σε όλα αυτά, να αντιμετωπίσουμε τον σύγχρονο, αδυσώπητο και τόσο ύπουλο και αδίστακτο πόλεμο. Με αυτές τις σκέψεις, αφού ευχαριστήσω την Παιδική Χορωδία του Δήμου Αγίου Δημητρίου που συμμετέχει στην εκδήλωσή μας υπό την διεύθυνση του κου Κώστα Καραμάνου, καλώ στο βήμα για να εκφωνήσει τον πανηγυρικό της ημέρας, τον συνάδελφό μας από τον Τηλεοπτικό Σταθμό, κύριο Παναγιώτη Κουάνη.
ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011 με θέμα «Το Έπος του ‘40 – Αγώνας για την Ελευθερία» από το Σύμβουλο Οικονομίας και Νέων Τεχνολογιών του Τηλεοπτικού Σταθμού της Βουλής των Ελλήνων, κ. Πάνο Κουάνη Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων, Κύριοι Αντιπρόεδροι, Κυρίες και Κύριοι Εκπρόσωποι των Κομμάτων, Κύριε Γενικέ Γραμματέα της Βουλής των Ελλήνων, Κύριε Ειδικέ Γραμματέα, Κύριε Γενικέ Γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής, Κύριε Πρόεδρε του Επιστημονικού Συμβουλίου, Κύριε Φρούραρχε, Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι, Η 28η Οκτωβρίου 1940 είναι η ημερομηνία της εμπλοκής της Ελλάδας στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την έναρξη εχθροπραξιών στα αλβανικά βουνά ενάντια στον ιταλικό στρατό. Είναι η μέρα που ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι, στην προσπάθειά του να επεκταθεί στην ανατολική Μεσόγειο αλλά και να επιδείξει τις ικανότητές του στο Γερμανό σύμμαχό του Αδόλφο Χίτλερ, κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα μετά την άρνηση συνθηκολόγησης από τον Ιωάννη Μεταξά. Ο πόλεμος στα αλβανικά βουνά αναδεικνύεται σε μια κορυφαία στιγμή εθνικής ομοψυχίας, αποφασιστικότητας και συλλογικής δράσης, και καταλήγει σε μια σειρά από εντυπωσιακές και αναπάντεχες νίκες που αποτελούν ταυτόχρονα και τις πρώτες των συμμάχων κατά του Ιταλογερμανικού άξονα. Οι Έλληνες, μπροστά στον, πολυαριθμότερο σε άνδρες και ισχυρότερο σε οπλισμό, εχθρό δεν λιποψύχησαν. Mε το δίκαιο του αγώνα και της αγάπης για την ελευθερία, μάχονταν με το χαμόγελο στα χείλη και με αυταπάρνηση για έναν κοινό στόχο, να διώξουν τους κατακτητές από τα ελληνικά εδάφη. «…Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Τώρα θα λέμε: Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες…» αναφέρει ο Γουίνστον Τσώρτσιλ σε λόγο πού εκφώνησε από το BBC τις πρώτες ημέρες του Ελληνοιταλικού πολέμου. 7
Η ήττα των Ιταλών από τα ελληνικά στρατεύματα αναγκάζει τη Γερμανία να εμπλακεί προς συνδρομή των Ιταλών τον Απρίλιο του 1941. Το μέγεθος των γερμανικών στρατευμάτων και η σφοδρότητα των επιθέσεων οδηγούν σταδιακά στην ολοκληρωτική κατάληψη της Ελλάδας και στο πέρασμα της χώρας μας σε μια περίοδο που την ονομάζουμε «Κατοχή», και που σήμανε τη συσσώρευση εξαιρετικών δεινών και δοκιμασιών για τον ελληνικό λαό. Καθώς τα γερμανικά στρατεύματα προέλαυναν προς τη Νότια Ελλάδα και την Αθήνα, στις 23 Απριλίου 1941, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ και η κυβέρνηση αναχώρησαν από την πρωτεύουσα για την Κρήτη και από εκεί λίγο αργότερα για τη Μέση Ανατολή. Τα αποθέματα χρυσού της χώρας είχαν ήδη φύγει με τη βοήθεια των Βρετανών για την Πραιτόρια και το ασφαλές καταφύγιο της Κεντρικής Τράπεζας της Νοτίου Αφρικής. Από την αναχώρηση της κυβέρνησης έως την είσοδο των Γερμανών στην ερημωμένη Αθήνα, στις 27 Απριλίου του 1941, επικρατεί χάος, παράλυση και φόβος σε όλη τη χώρα, με συνεχείς βομβαρδισμούς κτιρίων, δρόμων και λιμανιών από τα γερμανικά αεροπλάνα. Η ύψωση της ναζιστικής σβάστικας στην Ακρόπολη και ο διορισμός ελεγχόμενης κυβέρνησης με πρώτο πρωθυπουργό το Γεώργιο Tσολάκογλου, το στρατηγό που υπέγραψε και τη συνθηκολόγηση, σηματοδοτούν την αρχή της γερμανικής κατοχής. Ο Αδόλφος Χίτλερ, σε λόγο που εκφωνεί στις 4 Μαΐου 1941 στο Ράιχσταγκ, αναφέρει, μεταξύ άλλων «…Χάριν της ιστορικής αληθείας οφείλω να διαπιστώσω ότι μόνον οι Έλληνες, εξ’ όλων των αντιπάλων οι οποίοι με αντιμετώπισαν, πολέμησαν με παράτολμο θάρρος και ύψιστη περιφρόνηση προς τον θάνατον….». Η Ελλάδα περιήλθε σε τριπλή κατοχή, καθώς διαμοιράστηκε ανάμεσα στους Γερμανούς, που κράτησαν τα δύο τρίτα του Έβρου, την κεντρική και ανατολική Mακεδονία, κάποια νησιά του Aιγαίου, την Aττική και την Kρήτη, και τους συμμάχους τους, τους Iταλούς και τους Bούλγαρους. Η γερμανική κατοχή καταδίκασε την ελληνική οικονομία σε απόλυτο μαρασμό και συνακόλουθα τον πληθυσμό σε θανάσιμη πείνα. Η απομύζηση και οικειοποίηση των φυσικών πόρων της χώρας από τα στρατεύματα κατοχής, 8
η επίταξη των αγαθών και η λεηλασία των εμπορικών και βιομηχανικών αποθεμάτων, η διακοπή κάθε βιομηχανικής παραγωγής εκτός από αυτή που εξυπηρετούσε την λειτουργία του γερμανικού στρατού, παρέλυσαν τελείως την οικονομία και έκαναν άκρως προβληματική την τροφοδότηση του ελληνικού λαού. O ιλιγγιώδης πληθωρισμός μηδένισε τα εισοδήματα και τις αποδοχές των Ελλήνων, ενώ η προμήθεια των βασικών αγαθών διαβίωσης μπορούσε να γίνει μόνο στη μαύρη αγορά, με πληρωμή σε χρυσές λίρες ή ανταλλάσσοντας περιουσιακά στοιχεία. H εξεύρεση τροφής στα αστικά κέντρα αποτέλεσε μια οδυνηρή περιπέτεια και η πείνα κόστισε τη ζωή πολλών χιλιάδων ανθρώπων. Το θέαμα εξαντλημένων ανθρώπων που σωριάζονταν στους δρόμους της Αθήνας, τα κάρα με τα πτώματα και οι ομαδικοί τάφοι είναι από τις σκληρότερες εικόνες της κατοχικής περιόδου. «Στο δρόμο κυκλοφορούν φαντάσματα, άνθρωποι με άτονο βλέμμα, με σκυμμένες πλάτες, κοκαλιασμένοι από το κρύο, αφανισμένοι από την πείνα… Καμιά φορά τους βλέπεις πεσμένους χάμω στο πεζοδρόμιο. Είναι ζωντανοί, πεθαμένοι;» αναρωτιόταν η δημοσιογράφος Ελένη Βλάχου, ενώ ενδεικτικό της κατάστασης εκείνης της περιόδου είναι το τηλεγράφημα που έστειλαν οι κάτοικοι της Σύρου στην Αθήνα: «Αποστείλατε σίτον ή φέρετρα». Μόνο το χειμώνα του 1941-42, υπολογίζεται ότι 100.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από το λιμό και το ψύχος σε όλη την Ελλάδα, ενώ σε ολόκληρη την τετράχρονη κατοχή πέθαναν περίπου 300.000 Έλληνες από πείνα, αβιταμίνωση και τις διάφορες επιδημίες. Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης οργανώθηκαν συσσίτια από την Εκκλησία μέσω του Εθνικού Οργανισμού Χριστιανικής Αλληλεγγύης (Ε.Ο.Χ.Α.) και άλλες οργανώσεις, αλλά δεν ήταν δυνατόν να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού. Το κατοχικό καθεστώς εγκαθίδρυσε κλίμα τρομοκρατίας για να κάμψει την αντίσταση και το φρόνημα του ελληνικού λαού. Την κατασταλτική μηχανή των Γερμανών απέναντι σε κάθε αντιστασιακή ενέργεια συναποτελούσαν οι καθημερινές εκτελέσεις ομήρων, οι ομαδικές εξοντώσεις κατοίκων ολόκληρων χωριών, οι επί τόπου εκτελέσεις πολιτών στα λεγόμενα «μπλόκα», 9
οι φυλακίσεις, οι βασανισμοί και οι εκτοπίσεις Ελλήνων στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και η θανατική ποινή για την παραμικρή ενέργεια ενάντια στις διαταγές της κατοχικής διοίκησης, όπως η ακρόαση ραδιοφώνου. Κορυφαίες ελληνικές εμπειρίες της γερμανικής βαρβαρότητας αποτελούν η πυρπόληση και εξόντωση του πληθυσμού των Καλαβρύτων, της Κανδάνου και του Διστόμου ενώ τα στρατόπεδα αιχμαλώτων, όπως του Χαϊδαρίου, οι χώροι βασανιστηρίων, όπως το κτίριο της Γκεστάπο στην οδό Μέρλιν, οι τόποι εκτέλεσης, όπως το Σκοπευτήριο της Kαισαριανής στην Aθήνα και το Eπταπύργιο στη Θεσσαλονίκη, έγιναν σύμβολα των μαρτυρίων και της θυσίας των Ελλήνων πατριωτών. Παράλληλα, οι Nαζί διενήργησαν και στην Ελλάδα την εξόντωση του εβραϊκού στοιχείου, με αποτέλεσμα, να χαθούν μερικές από τις αρχαιότερες εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης. Από το Μάρτιο έως τον Αύγουστο του 1943, το σύνολο σχεδόν της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκε στο Άουσβιτς, από όπου επέστρεψαν ελάχιστοι επιζώντες. Στη γερμανική τρομοκρατία συνεπικούρησαν και τα λεγόμενα «Τάγματα Ασφαλείας», που συγκροτήθηκαν για πρώτη φορά από την κατοχική κυβέρνηση και αποτελούνταν από Έλληνες, εξοπλισμένους και επιτηρούμενους από τον γερμανικό στρατό. Στις ζώνες της ιταλικής και της βουλγαρικής κατοχής, την κατάσταση επιδείνωσαν οι μεθοδικές προσπάθειες αφελληνισμού που επιχειρήθηκαν με την καταδίωξη του ελληνικού πληθυσμού και την εγκατάσταση εποίκων. Οι Ιταλοί προχώρησαν στην ίδρυση αυτόνομου «πριγκιπάτου» των Βλάχων στην Πίνδο. Στην Ήπειρο, συμμορίες Αλβανών, εξοπλισμένων από τους Ιταλούς, τρομοκρατούσαν τους πολίτες ενώ από τα κορυφαία δείγματα της βουλγαρικής βαρβαρότητας υπήρξε η ομαδική εκτέλεση των 3.000 ελλήνων πατριωτών στο Δοξάτο και τα άλλα χωριά της περιοχής της Δράμας, προς καταστολή της εξέγερσης κατά των βουλγαρικών αρχών κατοχής, στις 28 και 29 Σεπτεμβρίου του 1941. Στην αντίσταση κατά της ξένης κατοχής, που έλαβε τεράστιες διαστάσεις και ποικίλες μορφές, πήρε μέρος η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού 10
λαού, που ζούσε στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Όπως αναφέρει ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ σε ραδιοφωνικό λόγο πού εκφώνησε στις 10/6/1943, «…Οι Έλληνες δίδαξαν δια μέσου των αιώνων την αξιοπρέπεια. Όταν όλος ο κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ο Ελληνικός λαός τόλμησε να αμφισβητήσει το αήττητο τού γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας το υπερήφανο πνεύμα της ελευθερίας…». Στην Aίγυπτο, συγκεντρώθηκαν, γύρω από την εκεί εγκαταστημένη ελληνική κυβέρνηση, οι δυνάμεις που είχαν μεταφερθεί από την Κρήτη, ένα μεγάλο τμήμα της ταξιαρχίας του Έβρου, που κατέφθασε μέσω Τουρκίας μετά τη συνθηκολόγηση στη Μακεδονία, και η λεγόμενη Δωδεκανησιακή Φάλαγγα, η οποία εκπαιδευόταν για αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον της υπό ιταλική κατοχή Δωδεκανήσου. Σ’ αυτόν τον αρχικό πυρήνα του Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής (Β.Ε.Σ.Μ.Α.) κατατάχθηκαν επίσης οι χιλιάδες φυγάδες που κυρίως προέρχονταν από τα νησιά του Αιγαίου. Oι ελληνικές δυνάμεις του εξωτερικού μετείχαν στις επιχειρήσεις των Συμμάχων εναντίον του Άξονα στην Aφρική και αργότερα στην Iταλία. Έλαβαν μέρος και στις δυο κορυφαίες μάχες, του Ελ Αλαμέιν στην Αφρική και του Ρίμινι στην Ιταλία, αλλά και αργότερα στην απόβαση στη Νορμανδία με τις κορβέτες «Τομπάζης» και «Κριεζής». Στην κατεχόμενη Ελλάδα, ο ελληνικός λαός προέβη σε αυθόρμητες ατομικές και συλλογικές πράξεις αντίδρασης, οι οποίες δεν άργησαν να εκδηλωθούν και σε οργανωμένα σχήματα, με την ίδρυση των αντιστασιακών οργανώσεων από το φθινόπωρο του 1941. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και ιδιότητας, κοινωνικής και πολιτικής ένταξης, πνευματικές προσωπικότητες και καλλιτέχνες, στις πόλεις και την ύπαιθρο, ο καθένας με τον τρόπο του, ανταποκρίθηκαν στα αντιστασιακά κελεύσματα. Η αντιστασιακή δράση, δε, για τις Ελληνίδες, ήταν ιδιαίτερα δυναμική και πρωτοφανής για την ελληνική πραγματικότητα, και αποτέλεσε μέρος της συνολικότερης προσπάθειας για τη χειραφέτησή τους. Από τις πρώτες αντιστασιακές ενέργειες, και κορυφαία για τη συμβολική της αξία, ήταν η υποστολή από την Ακρόπολη και καταστροφή της ναζιστικής σβάστικας από δυο νεαρούς φοιτητές, το Μανόλη Γλέζο και το Λάκη Σάντα, το Μάιο του 1941. 11
Ιδρύθηκαν αντιστασιακές οργανώσεις όπως το Eθνικό Aπελευθερωτικό Mέτωπο (Ε.Α.Μ.), ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (Ε.Δ.Ε.Σ.), η Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (Ε.Κ.Κ.Α.) και η Ιερά Ταξιαρχία, ενώ πολλές από αυτές, βρίσκονταν σε άμεση σύνδεση με το Επιτελείο των Συμμαχικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Ο Ε.Λ.Α.Σ. και ο Ε.Δ.Ε.Σ. συνδύασαν τη δράση τους το Νοέμβριο του 1942, σε κοινό βρετανικό σχέδιο για την καταστροφή της σιδηροδρομικής γραμμής Aθήνας-Θεσσαλονίκης, με την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. H ενέργεια αυτή, θεωρήθηκε από τις θεαματικότερες και σημαντικότερες αντιστασιακές πράξεις της κατεχόμενης Ευρώπης, καθώς παρακώλυσε τον ανεφοδιασμό των γερμανικών δυνάμεων του Ρόμελ από την Ελλάδα ενώ προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό και προσδοκίες στον ελληνικό λαό. Παράλληλα με την πολεμική δράση του οργανωμένου στρατού και των ανταρτών, στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις, οργανώθηκαν απεργίες και άλλες δυναμικές μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, οι οποίες, χάρις στον ενθουσιασμό και την αποφασιστικότητα του κόσμου που συμμετείχε, κατάφεραν σοβαρά πλήγματα στην κατοχική εξουσία. Θρυλική έμεινε η απεργία της 5ης Mαρτίου 1943, όταν διαδηλώθηκε η αντίδραση του ελληνικού λαού κατά της επιστράτευσης Eλλήνων εργατών για το Γερμανικό στρατό, η οποία κατάφερε και να την αναστείλει ενώ, λίγο νωρίτερα, η κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά έγινε η αφορμή για μια παλλαϊκή διαδήλωση εναντίον της γερμανικής Κατοχής, που συγκλόνισε την Αθήνα. Ιδιαίτερη, τέλος, αναφορά οφείλει να γίνει στον παράνομο αντιστασιακό Τύπο που με μεγάλο κίνδυνο λειτούργησε και κυκλοφόρησε από χέρι σε χέρι, πληροφορώντας τον ελληνικό λαό για την αλήθεια και τον πόλεμο και εμψυχώνοντας την αντιστασιακή προσπάθεια. Έντυπα όπως η «Ελεύθερη Ελλάδα», ο «Απελευθερωτής», η «Γυναικεία Δράση», η «Δημοκρατική Σημαία», η Φλόγα», και η «Δόξα», κυκλοφορούσαν σε κάθε συνοικία ενώ φυλλάδια και προκηρύξεις γέμιζαν την Αθήνα, με κίνδυνο της ζωής των συντακτών και των διανομέων τους. 12
Μετά τις νικηφόρες μάχες του 1942 και 1943, η ταχεία προέλαση του συμμαχικού στρατού προς τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, που απειλούσε να αποκλείσει τις γερμανικές δυνάμεις στον ελλαδικό χώρο, υποχρέωσε το Γερμανικό στρατό να απομακρυνθεί άμεσα από την Eλλάδα. Η αναχώρηση των κατακτητών άρχισε από την Πελοπόννησο και τα νησιά, ενώ στις 12 Οκτωβρίου 1944 ένας Γερμανός στρατιώτης υπέστειλε τη γερμανική σημαία από την Ακρόπολη, σηματοδοτώντας την απελευθέρωση της Aθήνας και του Πειραιά, μέσα σε ένα τεράστιο λαϊκό παραλήρημα. Eλληνικές σημαίες και καμπανοκρουσίες πλημμύρισαν την πρωτεύουσα, ενώ πλήθη κόσμου ξεχύθηκαν στους δρόμους και στις πλατείες, πανηγυρίζοντας με ενθουσιασμό. «Η πρώτη μέρα της λευτεριάς είναι ένα μεγάλο ποτάμι. Βλέπεις στους δρόμους και στις πλατείες της Αθήνας μια φουρτουνιασμένη ανθρωποθάλασσα που όλο και μεγαλώνει, όλο και πλαταίνει και γεμίζει την πόλη με τη βουή μιας δύναμης, που θέλει να ξεσπάσει, ν’ αλαφρώσει από την οργή που πολύ την έχει βασανίσει, να γίνει παντού κυρίαρχη και να μη βρίσκει πουθενά εμπόδια...» γράφει ο Πέτρος Χάρης στο μυθιστόρημά του Ημέρες Οργής. Με ενθουσιασμό έγιναν δεκτά στην πρωτεύουσα τα βρετανικά στρατεύματα ενώ οι εορτασμοί κορυφώθηκαν με την άφιξη του Γεωργίου Παπανδρέου και της κυβέρνησης εθνικής ενότητας στις 18 Οκτωβρίου 1944. Στον απελευθερωτικό λόγο του, ο Έλληνας Πρωθυπουργός αναφωνούσε στο ενθουσιώδες πλήθος που ήθελε να ξεχάσει τα σκληρά χρόνια της Κατοχής: «…Από τα βάθη της Ιστορίας οι ελληνικοί αιώνες πανηγυρίζουν την επάνοδον της Ελευθερίας εις την αρχαίαν Πατρίδα της. Και στεφανώνουν την Γενεάν μας. Διότι ολόκληρος ο Λαός μας υπήρξεν αγωνιστής της Ελευθερίας... Η Κυβέρνησις, επανερχόμενη εις την Ελευθέραν Πατρίδα, οφείλει να λογοδοτήση δια το παρελθόν και να χαράξη τας κατευθύνσεις του μέλλοντος. Το ιδεώδες μας είναι να προγραμματίσωμεν συγχρόνως και την οικονομικήν ευημερίαν και την κοινωνικήν δικαιοσύνην. Πιστεύομεν εις την Λαοκρατίαν. Και Λαοκρατία δεν σημαίνει μόνο δικαίωμα ψήφου. Σημαίνει δικαίωμα ζωής, δικαίωμα πολιτισμού. Και ο λαός μας, με τους απαράμιλλους αγώνας και τας σκληρότατας θυσίας του κατέκτησε το δικαίωμα να του ανήκει το Μέλλον. Λαέ των Αθηνών: Εορτάζομεν σήμερον την Ανάστασιν. Ζήτω η Αιώνια Ελλάς! Ζήτω η Ελευθερία!» 13
Η Ελλάδα βγήκε από την πολεμική περιπέτεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ουσιαστικά κατεστραμμένη. Οι απώλειες του ελληνικού λαού στη διάρκεια της τετράχρονης κατοχής και του αντιστασιακού αγώνα ήταν τεράστιες: οι εκατοντάδες χιλιάδες των νεκρών στις μάχες, αλλά και από την πείνα, τα βασανιστήρια, τις εκτελέσεις και τις δολοφονίες, τα πυρπολημένα ελληνικά χωριά, τα καμένα κτίρια, τα καμένα δάση, η κατεστραμμένη γεωργία και κτηνοτροφία, τα κατεστραμμένα εργοστάσια και μεταλλεία, οι κατεστραμμένες συγκοινωνίες, το σιδηροδρομικό και το οδικό δίκτυο, τα αυτοκίνητα, τα λιμάνια, η διώρυγα της Κορίνθου, η εμπορική και επιβατηγός ναυτιλία της χώρας. Παρόλες, όμως, τις καταστροφές, την εμφύλια διαμάχη και την πολιτική αστάθεια των μεταπολεμικών χρόνων, η χώρα μας με πολύ κόπο και αγώνα των Ελλήνων, κατάφερε να ορθοποδήσει και να ανασυγκροτηθεί, ξεπερνώντας και τα όποια ιστορικά πολιτικά μίση και αντιπαλότητες, και να εξελιχθεί μέσα σε μερικές μόνο δεκαετίες σε μια από τις πιο σύγχρονες και δημοκρατικές χώρες παγκοσμίως. Ακριβώς για αυτό λόγο, σήμερα, περισσότερο από ποτέ, καθίστανται επίκαιρα το μήνυμα και ο συμβολισμός που ενέχει ο εορτασμός της επετείου της 28ης Οκτωβρίου του 1940. Όχι μόνο επειδή ο αγώνας των Ελλήνων για την απελευθέρωση αποπνέει δύναμη, θάρρος και αισιοδοξία για το σήμερα και ελπίδα για το αύριο. Αλλά κυρίως γιατί μας υπενθυμίζει τη σημασία της ατομική ευθύνης, της σύμπνοιας και της συλλογικής δράσης. Ειδικά για εμάς, τις νεότερες γενιές, είναι ένα κίνητρο να στρέψουμε το βλέμμα μας στο έπος του 1940, αλλά και σε άλλα γεγονότα του προηγούμενου αιώνα που σημάδεψαν την πορεία του ελληνικού έθνους, για να θυμηθούμε και πάλι τη σημασία της ομόνοιας και της ομοψυχίας και να επαναβεβαιώσουμε πόσα μπορούμε να επιτύχουμε ως έθνος, όταν εργαζόμαστε όλοι μαζί για έναν κοινό σκοπό. Και αυτός ο σκοπός δεν μπορεί να είναι άλλος από την πρόοδο του τόπου μας και τη φροντίδα για τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας, που ελπίζουμε να έχουν, όπως εμείς, την τύχη να μην γνωρίσουν τη φρίκη του πολέμου που έζησαν οι παλαιό14
τεροι, αλλά που αξίζει όμως να ζούνε σε μια Ελλάδα ελεύθερη, ισχυρή, δημοκρατική και πολιτισμένη. Με τη σκέψη, λοιπόν, τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον, ας τιμήσουμε σήμερα όλοι μαζί την εθνική μας επέτειο. Σας ευχαριστώ. 15
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz